Η ψυχολογική εξέλιξη του παιδιού σύμφωνα με την θεωρία δεσμού του J. Bowlby
Σύμφωνα με τον Bowlby o δεσμός του βρέφους μ' ένα σταθερό άτομο είναι καθοριστικός για την μελλοντική ψυχολογική του εξέλιξη, συνήθως αυτό το πρόσωπο είναι η μητέρα. Ωστόσο μπορεί να αναπτύξει πολλαπλούς δεσμούς όπως με τον πατέρα, τους παππούδες και άλλα πρόσωπα.
Ο δεσμός αναπτύσσεται σταδιακά κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του βρέφους, επηρεάζεται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος, την ανταπόκριση της μητέρας (ή του ατόμου που έχει αναλάβει την κύρια φροντίδα του βρέφους) και καθορίζεται από την επιθυμία του βρέφους να βρίσκεται με το άτομο που προτιμάει. Αυτή η βασική σχέση που αναπτύσσεται προσφέρει στο βρέφος ασφάλεια και μειώνει το άγχος, το κλάμα και την δυσφορία.
Σύμφωνα με το Bowlby το βρέφος διανύει 4 φάσεις από την ηλικία 0 μέχρι την ενηλικίωση:
- Πρώτη φάση (0 μέχρι 8η εβδομάδα) το βρέφος προσανατολίζεται και ακολουθεί με το βλέμμα την φωνή της μητέρας.
- Δεύτερη φάση (8η εβδομάδα - 6ο μήνα) διαμόρφωση του δεσμού, το βρέφος προσκολλάται σε ένα ή περισσότερα άτομα του περιβάλλοντος. Ο αποχωρισμός σε αυτή τη φάση δεν αποτελεί πρόβλημα εφόσον καλύπτονται οι ανάγκες του. Επιφυλακτικότητα θα εκδηλώσει όταν θα έρθει αντιμέτωπο με άγνωστα άτομα.
- Τρίτη φάση (6ο μήνα μέχρι 18-24ο μήνα) το βρέφος κλαίει και εκδηλώνει με διάφορους τρόπους την δυσφορία του όταν αποχωρίζεται την μητέρα του ή άλλο άτομο στο οποίο έχει προσκολληθεί. Κατά την επανασύνδεση προσκολλάται στη μητέρα ή στο άτομο που έχει αποχωριστεί με στόχο να νιώσει ασφάλεια.
-Τέταρτη φάση των αμοιβαίων σχέσεων, (18-24ος μήνες - έως την ενηλικίωση) καθώς το παιδί μεγαλώνει αναπτύσσει σταδιακά την ικανότητα να μπορεί να παραμένει σε απόσταση από την μητέρα χωρίς να αποκλείεται η εκδήλωση δυσφορίας.
Σύμφωνα με τον Bowlby, η αίσθηση δυσφορίας του βρέφους κατά τον αποχωρισμό από την μητέρα βιώνεται ως άγχος. Κάθε επιπλέον ερέθισμα που το φοβίζει και το αναστατώνει κινητοποιεί ενδείξεις όπως το κλάμα. Η μητέρα με την φροντίδα και την παρηγοριά προς το βρέφος μπορεί να ανακουφίσει τα αρνητικά συμπτώματα και να ενισχύσει την συμπεριφορά δεσμού.
