Η ζωή του παιδιού με ΔΕΠΥ

Η αρχική διάγνωση της ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειματικής προσοχής - υπερκινητικότητα ) έγινε στα παιδιά πριν μάθουμε ότι το συγκεκριμένο σύνδρομο συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή. Σύμφωνα με έρευνες περίπου το 10% των παιδιών σχολικής ηλικίας εμφανίζουν ΔΕΠΥ. Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών με ΔΕΠΥ δεν έχει διαγνωσθεί επειδή πολλές συμπεριφορές όπως διάσπαση προσοχής, παρορμητικότητα, υπερκινητικότητα, έχουν συνδεθεί με την παιδική ηλικία.

Για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ στα παιδιά σχολικής ηλικίας 6 - 17 ετών χρησιμοποιείται το τεστ WISC 5, συγκεκριμένες υποκλίμακες του τεστ μπορούν να υποδηλώσουν την ύπαρξη ΔΕΠΥ. Επίσης, συνδυαστικά χρησιμοποιούνται το ατομικό ιστορικό από το παιδί, τους γονείς και τις εκθέσεις των εκπαιδευτικών.

Για τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι σημαντικό να γίνει η διάγνωση όσο πιο νωρίς ώστε να μην επηρεαστεί ή να ελαχιστοποιηθεί η ζημιά στον αυτοσεβασμό και την αυτοπεποίθηση. Η ζωή του παιδιού με αδιάγνωστη ΔΕΠΥ και της οικογένειας του είναι γεμάτη συγκρούσεις, ενοχές, αναποτελεσματικότητα, χαμηλές σχολικές επιδόσεις και αρνητικά συναισθήματα. Η διάγνωση και η θεραπεία της ΔΕΠΥ δεν βάζουν τέλος στις δυσκολίες του παιδιού άλλα το βοηθούν να συνειδητοποιήσει από που προέρχονται και ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι που θα το διευκολύνουν τόσο σε μαθησιακό επίπεδο όσο και στην αλληλεπίδραση με τους άλλους.

 Χαρακτηριστικά παιδιού με χαμηλή αυτοπεποίθηση

 Αναφέρεται στον εαυτό του με αρνητικούς χαρακτηρισμούς υποβιβάζοντας τα θετικά του στοιχεία.

 Εστιάζεται στην αρνητική διάθεση των άλλων, ακόμα κι’ αν αυτή δεν σχετίζεται με την δική του συμπεριφορά.

 Δεν δέχεται την θετική κριτική από τους άλλους.

 Ασκεί αρνητική κριτική στους άλλους.

 Στεναχωριέται υπερβολικά με τις αποτυχίες του.

 Είναι επιρρεπής στο άγχος και την κατάθλιψη.

Το θέμα της αυτοπεποίθησης διδάσκεται νωρίς στο σπίτι, οι γονείς οφείλουν να είναι δίπλα στα παιδιά χωρίς να τα «πνίγουν», να ενισχύουν την αυτονομία και την ανάληψη πρωτοβουλιών ώστε μεγαλώνοντας το παιδί να εξελιχθεί σε έναν ενήλικα με αυτοπεποίθηση ο οποίος δεν θα είναι «θύμα» των άλλων.

 Εξαγορά φιλίας με παιχνίδια στο νηπιαγωγείο

Ήδη από μικρή ηλικία υπάρχει η ζήλεια μεταξύ των παιδιών και είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο στο νηπιαγωγείο. Σε αρκετές περιπτώσεις τα παιδιά εξαγοράζουν την φιλία και την εύνοια άλλων παιδιών προσφέροντας τους τα παιχνίδια που φέρνουν μαζί τους από το σπίτι. Η ανταλλαγή παίρνει απίστευτες διαστάσεις και χρειάζεται προσοχή όταν το παιδί θέλει κάθε μέρα να παίρνει μαζί του ένα ή περισσότερα παιχνίδια και δεν τα επιστρέφει λέγοντας ότι τα ξέχασε ή τα χάρισε σε φίλους του.

Περιορισμός της ανταλλαγής

- Εφόσον οι κανονισμοί του σχολείου το επιτρέπουν, μπορεί το παιδί να πάρει μαζί του ένα παιχνίδι ή κάποιο άλλο αντικείμενο για να νιώθει συναισθηματική ασφάλεια.

- Ο γονιός θα πρέπει να ξεκαθαρίζει εξ αρχής στο παιδί ότι είναι υπεύθυνο για τις πράξεις του και η απώλεια του αντικειμένου με οποιονδήποτε τρόπο θα είναι δική του ευθύνη.

- Οι ανταλλαγές δεν είναι απαγορευτικές αλλά οι γονείς θα πρέπει να προσέξουν την συχνότητα, την διάθεση και πως αιτιολογεί το παιδί την κάθε ανταλλαγή.

- Αν το παιδί δείχνει προβληματισμένο, ο γονιός με ήρεμη συζήτηση θα τον βοηθήσει να συνειδητοποιήσει τον λόγο που τον οδήγησε στην συγκεκριμένη ανταλλαγή.

- Οι συζητήσεις γίνονται πάντα όταν το παιδί δεν είναι σε ένταση.

- Η βοήθεια της δασκάλας είναι πολλές φορές πολύτιμη επειδή θα ενημερώσει τους γονείς για γεγονότα τα οποία δεν ειπώθηκαν από το παιδί.

 Πότε το παιδί δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στον παιδικό σταθμό ;

- Δεν έχει αποχωριστεί ποτέ τους γονείς

- Κοιμάται στο ίδιο δωμάτιο με τους γονείς

- Δεν έχει συνηθίσει να συναναστρέφεται με ξένους, παιδιά και ενήλικες

- Την φροντίδα του παιδιού έχει αναλάβει μέχρι τώρα αποκλειστικά η οικογένεια

- Όταν υπάρχει μικρότερο παιδί στην οικογένεια το οποίο μένει στο σπίτι του δημιουργείται ζήλεια επειδή θα έχει την αποκλειστική φροντίδα της μαμάς - οικογένειας.

Σχέση γονιού - εφήβου 

- Ο σεβασμός είναι το κλειδί για την συνεργασία με τους εφήβους.

 - Ακούω προσεκτικά τον έφηβο και προσπαθώ να μπω στη θέση του πριν μιλήσω.

 - Αποφεύγω να δίνω εντολές στον έφηβο επειδή επιφέρουν έχθρα και αντίσταση. 

 - Δίνω επιλογές, δεν φέρομαι με απόλυτο τρόπο. 

 - Όταν επιτίθεμαι στον έφηβο εισπράττω επίθεση.

 - Με την περιγραφή του προβλήματος ζητάω από τον έφηβο να σκεφτεί και να συμμετάσχει στη λύση.

 - Όταν ο γονιός μιλάει για τα συναισθήματα του διευκολύνει τον έφηβο να καταλάβει και να ανταποκριθεί θετικά. 

 - Στον έφηβο είναι προτιμότερο η αιτιολογημένη άρνηση να δίνεται γραπτά ώστε να έχει χρόνο να επεξεργαστεί την απάντηση και να μειωθεί η πιθανότητα του καυγά.

 - Παρά τις αντιρρήσεις οι έφηβοι θέλουν να γνωρίζουν τις απόψεις των γονιών. Οι αξίες και οι πεποιθήσεις των γονιών αποτελούν καθοριστικά στοιχεία για τις επιλογές των εφήβων.

 - Οι πιθανότητες που έχουν οι γονείς να περάσουν τις απόψεις τους αυξάνονται όταν πραγματικά ακούνε τα παιδιά τους.

 Πως οι ψυχικές διαταραχές των γονέων επηρεάζουν τα παιδιά

Ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών των οποίων οι γονείς παρουσιάζουν διαταραχές όπως κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν στη διάρκεια της παιδικής και της εφηβικής ηλικίας διάφορα προβλήματα όπως αποκλίνουσα συμπεριφορά, διαπροσωπικές δυσκολίες και προβλήματα προσκόλλησης.

Οι μητέρες με κατάθλιψη χαρακτηρίζονται αρνητική συναισθηματική διάθεση, κριτική συμπεριφορά, απορριπτική στάση, μειωμένη ευαισθησία στις ανάγκες των παιδιών και ακατάλληλες τεχνικές πειθαρχίας. Σύμφωνα με έρευνες, η κατάθλιψη της μητέρας είναι παράγοντας που ξεκινάει να επιδρά στο παιδί από τον πρώτο χρόνο της ζωής και κορυφώνεται με τα προβλήματα συμπεριφοράς στην εφηβεία τα οποία θα είναι δύσκολα να ελεγχθούνε.

Η αποκλίνουσα γονεική συμπεριφορά όταν συνδυάζεται με κατάθλιψη αποτελεί τροχοπέδη στην ενίσχυση των δεξιοτήτων των παιδιών επίλυσης προβλημάτων, συναισθηματικής ικανότητας και ελέγχου. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά θα παρουσιάσουν ανεπαρκή κοινωνική λειτουργικότητα και πιο σπάνια κατάθλιψη.

Επίσης, έρευνες έδειξαν ότι η αγοραφοβία και η αποφευκτική συμπεριφορά των γονέων επηρεάζουν σημαντικά τα παιδιά λόγω της μίμησης των συμπεριφορών από πολύ ισχυρά πρότυπα.

Οι μητέρες οι οποίες παρουσιάζουν διαταραχές πρόσληψης τροφής εκδηλώνουν ανεπαρκή και αρνητικά συναισθήματα προς το παιδί με αποτέλεσμα έντονες συγκρούσεις και κάποιες φορές εκδήλωση ψυχιατρικών διαταραχών.

Τέλος, η χρήση ουσιών και αλκοόλ από τους γονείς αποτελεί έναν επιπλέον επιβαρυντικό παράγοντα στη σχέση με τα παιδιά. Ο συγκεκριμένος γονιός είναι ανεπαρκής όσον αφορά το παιδία του επειδή είναι μια χαοτική προσωπικότητα η οποία συνυπάρχει συχνά με ψυχιατρική διαταραχή.

 Μετατραυματική διαταραχή μετά την πυρκαγιά

Όσοι άνθρωποι βίωσαν πρόσφατα από πολύ κοντά τις πυρκαγιές έχουν πιθανότητες να εμφανίσουν μετατραυματική διαταραχή ή μετατραυματικό στρες επειδή έχουν εκτεθεί σε ακραίες συνθήκες άγχους και πανικού. Περισσότερες πιθανότητες έχουν όσοι εμφάνισαν στο παρελθόν αγχώδεις διαταραχές, νευρώσεις, κατάθλιψη, ψυχαναγκαστικές διαταραχές, ψυχοσωματικές ενοχλήσεις, εξαρτήσεις από ουσίες ή αλκοόλ.

Ο άνθρωπος που βιώνει την πυρκαγιά αισθάνεται παγιδευμένος και νιώθει ότι κινδυνεύει ακόμα και αρκετό χρόνο μετά.

Η μετατραυματική διαταραχή απαιτεί μακροχρόνια θεραπεία.

Γιατί το μικρό παιδί τραυλίζει ;

Το τραύλισμα είναι μια συνηθισμένη φάση για τα μικρά παιδιά στην ηλικία των δυο ετών περίπου επειδή το παιδί εκνευρίζεται όταν δεν μπορεί να προφέρει τις λέξεις που θέλει. Επίσης, όταν βρίσκεται σε περιβάλλον με ενήλικες προσπαθεί να μιμηθεί την ταχύτατα ομιλίας των ενηλίκων με αποτέλεσμα να "σκοντάφτει" στις λέξεις.

Τι θα πρέπει να αποφύγουμε

- Τον πανικό, εφόσον παρατηρούμε ότι το τραύλισμα του παιδιού συνδέεται με συγκεκριμένες καταστάσεις και ανθρώπους. Αν όμως το παιδί μιλούσε καθαρά και ξαφνικά τραυλίζει ίσως να είναι ένδειξη ψυχολογικών προβλημάτων και θα πρέπει να γίνει διερεύνηση σε συνεργασία με κάποιον ειδικό.

- Δεν διορθώνουμε το παιδί μόλις παρατηρήσουμε ότι τραυλίζει .

- Δεν το μαλώνουμε ούτε το ειρωνευόμαστε, το παιδί καταβάλλει μια μεγάλη προσπάθεια την οποία πρέπει να σεβαστούμε και να του δώσουμε χρόνο για αυτό-διόρθωση.

Πως μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί ;

- Ρωτάμε το παιδί "ήθελες να πεις την τάδε λέξη ;" ή "εννοούσες την τάδε λέξη ή φράση;"

- Του ζητάμε να ηρεμήσει και να επαναλάβει αυτό που είπε ώστε να το καταλάβουμε. Δείχνουμε κατανόηση για τη δυσκολία του και αν είναι ταραγμένο δεν επιμένουμε και επανερχόμαστε κάποια άλλη στιγμή μέσα στην ημέρα.

- Δείχνω στο παιδί εικόνες και τις σχολιάζουμε μαζί ώστε να συγκεντρωθεί περισσότερο στην εικόνα και να χαλαρώσει.

- Ενδιαφέρομαι περισσότερο για όσα λέει το παιδί και όχι για τον τρόπο που τα λέει με στόχο να νιώσει αποδοχή.

Στα πλαίσια προσφοράς στην κοινωνία έχω αποφασίσει να προσφέρω δωρεάν ομιλίες σε Δημόσια Σχολεία και Νηπιαγωγεία.  Θα ανταποκριθώ σε καλέσματα της Διεύθυνσης του Σχολείου ή του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων και όχι σε μεμονωμένα άτομα. 

 Παιδιά και αυτοεκτίμηση

Η αυτοεκτίμηση έχει τις ρίζες της στην πρώτη παιδική ηλικία και επηρεάζεται από τις εμπειρίες του παιδιού σε σχέση με την επιτυχία και την αποτυχία. Καθοριστικό ρόλο στην αυτοεκτίμηση του παιδιού και στην αυτοεκτίμηση που θα έχει στη συνέχεια ως ενήλικας έχει η αλληλεπίδραση με τους γονείς. Κατά τη διάρκεια των σχολικών χρόνων, η αυτοεκτίμηση σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με την σχολική επιτυχία και την ενθάρρυνση από την οικογένεια και τους καθηγητές.

Τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση αξιολογούν τον εαυτό τους θετικά, αισθάνονται ότι έχουν κοινωνικές , μαθησιακές και άλλες δεξιότητες. Σε αντίθεση , τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση δεν αισθάνονται ότι έχουν ικανότητες να ανταπεξέλθουν στην καθημερινότητα και δεν αγαπούν τον εαυτό τους .

Οι επιτυχίες και οι αποτυχίες μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά να αισθάνονται νικητές ή ηττημένοι.

Ο έπαινος αποτελεί έναν τρόπο ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης των παιδιών, όμως η υπερβολική ενίσχυση έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να μην αποκτούν πραγματική αίσθηση του σωστού, του λάθους και των ορίων.

 Τι πρέπει να γνωρίζει ένα παιδί όταν ο καρκίνος του γονιού βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο ;

Η επικοινωνία θεωρείται ο πιο κρίσιμος παράγοντας όταν ο ένας γονιός είναι ασθενής με καρκίνο. Στα περισσότερα παιδιά ανακοινώνεται η ασθένεια συνήθως μετά το χειρουργείο του γονιού ή και ποτέ. Τα παιδιά σε κάποιον βαθμό πρέπει να μαθαίνουν τα νέα ακόμα κι' αν τους είναι δυσάρεστο να τα ακούν, όταν η πληροφόρηση είναι σαφής και ειλικρινής μπορεί να προκαλέσει λιγότερο στρες. Σύμφωνα με έρευνες τα παιδιά δυσκολεύονται να ακούν νέα για την αρρώστια του γονιού, όταν όμως τα νέα είναι ενθαρρυντικά τα παιδιά ανακουφίζονται και θωρακίζουν την ψυχολογία τους από περιττή πληροφόρηση που μπορεί να ακούσουν από μέλη της ευρύτερης οικογένειας. Η θωράκιση διαφέρει από την άρνηση επειδή αποτελεί μια προσπάθεια του παιδιού να προστατέψει τον εαυτό του από την συναισθηματική αναστάτωση. Είναι ένας τρόπος να απαλυνθεί ο φόβος για το μέλλον και να μπορέσει το παιδί να συνεχίσει τη ζωή του. Επίσης, τα παιδιά θα πρέπει να ενημερώνονται για την ανάγκη παραμονής του γονιού στο νοσοκομείο και πως η απουσία του δεν σχετίζεται με το πόσο τα αγαπά. Τα παιδιά θα πρέπει να προετοιμαστούν για τις αλλαγές που θα δουν στην εξωτερική εμφάνιση του γονιού. Τέλος, οι ερωτήσεις των παιδιών πρέπει να απαντηθούν με ειλικρίνεια πάντα ανάλογα με την ηλικία τους.

 Οι επιπτώσεις της βρεφικής και παιδικής κακοποίησης

- Υπάρχει νωθρότητα στη συμπεριφορά τους

- Αποφεύγουν την οπτική επαφή κοιτώντας στο κενό ή καλύπτουν το πρόσωπο με τα χέρια τους

- Εκδηλώνουν καθυστέρηση στην γνωστική και γλωσσική ανάπτυξη

- Η κακοποίηση παρεμποδίζει την δημιουργία ασφαλούς δεσμού με αποτέλεσμα μεταγενέστερα να παρουσιάζουν εκρήξεις θυμού και δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά

- Μεγαλώνοντας το παιδί μπορεί να παρουσιάσει φτωχές κοινωνικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές δεξιότητες.

Όταν η κακοποίηση προέρχεται από την οικογένεια συνήθως έχουμε γονείς που έχουν υποστεί σωματική ή και ψυχική κακοποίηση ως παιδιά, έχουν κατάθλιψη ή άλλες ψυχικές διαταραχές, κάνουν χρήση αλκοόλ ή και εξαρτησιογόνων ουσιών. Δεν σημαίνει απαραίτητα ότι γονείς που έχουν υποστεί κακοποίηση θα κακοποιήσουν απαραίτητα τα παιδιά τους όμως αρκετά συχνά αυτός ο κύκλος επαναλαμβάνεται.

                Τεστ WISC V για παιδιά

Πρόκειται για το πιο αξιόπιστο εργαλείο αξιολόγησης της νοημοσύνης των παιδιών σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ηλικίες χορήγησης είναι από 6 ετών μέχρι 16 ετών και 11 μηνών. Η χορήγηση είναι ατομική και η διάρκεια του τεστ είναι 60 - 90 λεπτά. Το τεστ WISC V εξάγει 6 διαφορετικούς δείκτες: Γενικός Δείκτης Νοημοσύνης, Δείκτης Λεκτικής Κατανόησης, Δείκτης Οπτικοχωρικής Αντίληψης, Δείκτης Ρέοντα Συλλογισμού, Δείκτης Εργαζόμενης Μνήμης, Δείκτης Ταχύτητας Επεξεργασίας. Το τεστ WISC V εξετάζει ακόμα 5 βοηθητικούς δείκτες που παρέχουν επιπλέον πληροφορίες για τις γνωστικές ικανότητες του παιδιού: Γενική Ικανότητα, Γνωστική Επάρκεια, Ποσοτικός Συλλογισμός, Ακουστική Εργαζόμενη Μνήμη, Μη λεκτική Ικανότητα. Το τεστ WISC V εντοπίζει τόσο τις δυνατότητες όσο και τις αδυναμίες των παιδιών σε νοητικό και μαθησιακό επίπεδο. 

 Διαταραχές διατροφής στην βρεφική και παιδική ηλικία

Από τις πρώτες μέρες της ζωής, το βρέφος είναι πλήρως εξαρτημένο από το άτομο που το φροντίζει το οποίο συνήθως είναι η μητέρα. Η αλληλεπίδραση μητέρας - βρέφους κατά τη διαδικασία της πρόσληψης τροφής αντανακλά την ποιότητα της σχέσης που αναπτύσσεται μεταξύ τους, τη σταδιακή διαπραγμάτευση της αυτονομίας η οποία θα ακολουθήσει και τελικά την ανεξαρτησία του παιδιού.

Η σχέση με την τροφή που αναπτύσσεται εξαρτάται τόσο από την ικανότητα της μητέρας να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του βρέφους όσο και από την ιδιοσυγκρασία του.

Από την αρχή της ζωής η τροφή αποτελεί πηγή ευχαρίστησης αλλά μπορεί να αποτελέσει και πηγή δυσαρέσκειας. Τα προβλήματα διατροφής μαζί με τα προβλήματα ύπνου αποτελούν συχνά προβλήματα της βρεφικής και της πρώιμης παιδικής ηλικίας.

Η άρνηση τροφής αποτελεί συνηθισμένο πρόβλημα της βρεφικής ηλικίας. Σε μερικές περιπτώσεις συνδυάζεται και με άλλα προβλήματα όπως άγχος αποχωρισμού και προβλήματα κατάκτησης της αυτονομίας. Επίσης, η άρνηση τροφής μπορεί να εμφανιστεί όταν υπάρχουν ιατρικά προβλήματα.

Η επιλεκτική πρόσληψη τροφής παρατηρείται κυρίως στην πρώιμη παιδική και στην παιδική ηλικία, χαρακτηρίζεται από άρνηση του παιδιού να δοκιμάσει νέες τροφές. Η διατροφή που προτιμάει το παιδί συνήθως περιλαμβάνει κυρίως υδατάνθρακες.

Στις περισσότερες περιπτώσεις το παιδί παρουσιάζει φυσιολογική ανάπτυξη και βάρος.

Οι παράγοντες που οδηγούν στην επιλεκτική πρόσληψη τροφής περιλαμβάνουν αναπτυξιακούς και ιατρικούς παράγοντες καθώς και προβλήματα άγχους και φοβίες.

Τα διατροφικά προβλήματα βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου εφόσον εξαλείφονται και οι παράγοντες που τα προκαλούν. Σε κάποιες περιπτώσεις, καθώς μεγαλώνει το παιδί απαιτείται θεραπευτική παρέμβαση επειδή η διαταραχή μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου διατροφικών διαταραχών στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή.

 Διαταραχή προσκόλλησης της βρεφικής και παιδικής ηλικίας

Οι διαταραχές προσκόλλησης εμφανίζονται πριν την ηλικία των 5 ετών, οφείλονται σε διαρκή παραμέληση των βασικών αναγκών του παιδιού και μερικές φορές παρατηρούνται διαταραχές και στην σωματική του ανάπτυξη. Οι συγκεκριμένες διαταραχές διακρίνονται σε δύο τύπους, στη διαταραχή προσκόλλησης αντιδραστικού τύπου και στη διαταραχή μη ανεσταλμένου τύπου.

Το παιδί που παρουσιάζει διαταραχή προσκόλλησης αντιδραστικού τύπου εμφανίζει έντονη αντίδραση στις περισσότερες κοινωνικές σχέσεις με αποτέλεσμα συναισθηματικές εξάρσεις που οδηγούν είτε σε απάθεια είτε σε φόβο. Επίσης, δυσκολεύεται να πάρει πρωτοβουλία ή αντιδρά ακατάλληλα κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασης με άλλους με αποτέλεσμα έντονη ταραχή που απαιτεί χρόνο ώστε να ηρεμίσει τι παιδί. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού το παιδί παρουσιάζει επιθετικότητα τόσο προς τα άλλα παιδιά όσο και προς τον εαυτό του.

Η διαταραχή μη ανεσταλμένου τύπου εμφανίζεται στα παιδιά που έχουν βιώσει την σχεδόν πλήρη παραμέληση των αναγκών τους , συναισθηματικών και υλικών κατά την διάρκεια των πρώτων μηνών της ζωής. Η συγκεκριμένη διαταραχή εμφανίζεται αρκετά συχνά στα παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε ιδρύματα στην αρχή της ζωής τους ή που έχουν βιώσει ακραία παραμέληση από την μητέρα.

Συνήθως οι διαταραχές προσκόλλησης της βρεφικής και της παιδικής ηλικίας συνυπάρχουν με αναπτυξιακή καθυστέρηση, γνωστικές διαταραχές, υπερκινητικότητα και δύσκολες σχέσεις με τους συνομήλικους.

Στα πλαίσια της θεραπείας το παιδί μπορεί να βοηθηθεί εφόσον συνεργαστεί με μια ομάδα ειδικών διαφόρων ειδικοτήτων (πχ. Ψυχολόγος, λογοθεραπευτής, εργοθεραπευτής, παιδοψυχίατρος). Σημαντικό ρόλο σε μακροπρόθεσμη βάση έχει η φροντίδα και η αγάπη που θα λάβει το παιδί είτε από την φυσική του οικογένεια είτε στα πλαίσια της υιοθεσίας.

 Τι είναι η επιλεκτική αλαλία στα παιδιά ;

Η επιλεκτική αλαλία εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και είναι η άρνηση του παιδιού να μιλήσει με άτομα εκτός του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος. Πρόκειται για ένα παιδί το οποίο συνήθως μιλάει κανονικά όταν βρίσκεται με οικεία πρόσωπα και δεν παρουσιάζει δυσκολίες στη σύνταξη των προτάσεων και την εκφορά του λόγου.

Ποια είναι η εικόνα του παιδιού ;

Το παιδί που εμφανίζει επιλεκτική αλαλία είναι ντροπαλό εκτός σπιτιού και με τα άτομα που δεν νιώθει οικειότητα, αποφεύγει τη βλεμματική επαφή, μιλάει ελάχιστα ή ψιθυριστά παρουσία τρίτων, συμμετέχει σε δραστηριότητες που δεν απαιτούν λεκτική επικοινωνία .

Που οφείλεται η επιλεκτική αλαλία ;

Σύμφωνα με ερευνητές, η επιλεκτική αλαλία θεωρείται διαταραχή άγχους και όχι λόγου εξαιτίας της υψηλής συνύπαρξης αγχώδους και φοβικής διαταραχής τόσο στο παιδί όσο και στους συγγενείς πρώτου βαθμού. Πιο συχνά εμφανίζεται στα δίγλωσσα παιδιά όπως επίσης εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στα κορίτσια απ' ότι στα αγόρια.

Πως μπορεί να βοηθηθεί ένα παιδί με επιλεκτική αλαλία ;

Αρχικά θα πρέπει να γίνει αξιολόγηση από ψυχολόγο και λογοθεραπευτή. Στη συνέχεια η οικογένεια δεν θα πρέπει να μιλάει εκ μέρους του παιδιού όταν τρίτα άτομα του απευθύνουν τον λόγο, δεν καταπιέζουμε το παιδί όταν δεν θέλει να μιλήσει, χρησιμοποιούμε εφόσον το επιθυμεί μορφές μη λεκτικής επικοινωνίας όπως κάρτες, εικόνες, σημειώματα, ενθαρρύνουμε το παιδί να δημιουργήσει φιλίες.

Εφόσον η επιλεκτική αλαλία οφείλεται μόνο σε ψυχολογικούς παράγοντες, οι μέθοδοι τροποποίησης της συμπεριφοράς και ο χειρισμός του άγχους φαίνεται ότι αποδίδουν θεραπευτικά σε μακροπρόθεσμη βάση.

 Η ψυχολογική εξέλιξη του παιδιού σύμφωνα με την θεωρία δεσμού του J. Bowlby

Σύμφωνα με τον Bowlby o δεσμός του βρέφους μ' ένα σταθερό άτομο είναι καθοριστικός για την μελλοντική ψυχολογική του εξέλιξη, συνήθως αυτό το πρόσωπο είναι η μητέρα. Ωστόσο μπορεί να αναπτύξει πολλαπλούς δεσμούς όπως με τον πατέρα, τους παππούδες και άλλα πρόσωπα.

Ο δεσμός αναπτύσσεται σταδιακά κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής του βρέφους, επηρεάζεται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος, την ανταπόκριση της μητέρας (ή του ατόμου που έχει αναλάβει την κύρια φροντίδα του βρέφους) και καθορίζεται από την επιθυμία του βρέφους να βρίσκεται με το άτομο που προτιμάει. Αυτή η βασική σχέση που αναπτύσσεται προσφέρει στο βρέφος ασφάλεια και μειώνει το άγχος, το κλάμα και την δυσφορία.

Σύμφωνα με το Bowlby το βρέφος διανύει 4 φάσεις από την ηλικία 0 μέχρι την ενηλικίωση:

- Πρώτη φάση (0 μέχρι 8η εβδομάδα) το βρέφος προσανατολίζεται και ακολουθεί με το βλέμμα την φωνή της μητέρας.

- Δεύτερη φάση (8η εβδομάδα - 6ο μήνα) διαμόρφωση του δεσμού, το βρέφος προσκολλάται σε ένα ή περισσότερα άτομα του περιβάλλοντος. Ο αποχωρισμός σε αυτή τη φάση δεν αποτελεί πρόβλημα εφόσον καλύπτονται οι ανάγκες του. Επιφυλακτικότητα θα εκδηλώσει όταν θα έρθει αντιμέτωπο με άγνωστα άτομα.

- Τρίτη φάση (6ο μήνα μέχρι 18-24ο μήνα) το βρέφος κλαίει και εκδηλώνει με διάφορους τρόπους την δυσφορία του όταν αποχωρίζεται την μητέρα του ή άλλο άτομο στο οποίο έχει προσκολληθεί. Κατά την επανασύνδεση προσκολλάται στη μητέρα ή στο άτομο που έχει αποχωριστεί με στόχο να νιώσει ασφάλεια.

-Τέταρτη φάση των αμοιβαίων σχέσεων, (18-24ος μήνες - έως την ενηλικίωση) καθώς το παιδί μεγαλώνει αναπτύσσει σταδιακά την ικανότητα να μπορεί να παραμένει σε απόσταση από την μητέρα χωρίς να αποκλείεται η εκδήλωση δυσφορίας.

Σύμφωνα με τον Bowlby, η αίσθηση δυσφορίας του βρέφους κατά τον αποχωρισμό από την μητέρα βιώνεται ως άγχος. Κάθε επιπλέον ερέθισμα που το φοβίζει και το αναστατώνει κινητοποιεί ενδείξεις όπως το κλάμα. Η μητέρα με την φροντίδα και την παρηγοριά προς το βρέφος μπορεί να ανακουφίσει τα αρνητικά συμπτώματα και να ενισχύσει την συμπεριφορά δεσμού.

 Τι είναι η σχολική φοβία ;

Το παιδί που παρουσιάζει τη συγκεκριμένη διαταραχή χαρακτηρίζεται από έντονο άγχος κατά τον αποχωρισμό από τους γονείς ή λίγη ώρα πριν τον αποχωρισμό. Η σχολική φοβία δυσκολεύει την παραμονή του παιδιού στο σχολείο και την παρακολούθηση των μαθημάτων λόγω της συναισθηματικής δυσφορίας, του άγχους και των καταθλιπτικών συναισθημάτων.

Λόγω της σχολικής φοβίας ο μαθητής απουσιάζει συχνά από το σχολείο ή φεύγει κατά την διάρκεια των μαθημάτων εξαιτίας της συναισθηματικής δυσφορίας και των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.

Η σχολική φοβία μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε στιγμή της σχολικής ζωής. Πρόκειται για ένα σοβαρό πρόβλημα το οποίο εκδηλώνεται πιο συχνά είτε στις ηλικίες 5-6 χρονών είτε προς το τέλος της παιδικής ηλικίας στις ηλικίες 10-11 ετών.

Διάφορες έρευνες υποστηρίζουν τη συνύπαρξη της σχολικής φοβίας με αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη. Επίσης, η οικογένεια συμβάλλει στην εκδήλωση της συγκεκριμένης φοβίας. Η μητέρα κυρίως είναι υπερπροστατευτική, υπεραγχώδης και ανασφαλής στη σχέση της με το παιδί.

 Ποιους μηχανισμούς άμυνας χρησιμοποιούν τα παιδιά και οι ενήλικες ;

Σύμφωνα με τον Freud κάποιοι από τους μηχανισμούς άμυνας είναι :

- Ταύτιση : Τα μικρά παιδιά ταυτίζονται με ισχυρά πρότυπα όπως είναι οι γονείς επειδή ασυνείδητα υπάρχει η ανάγκη να είναι αγαπητά και αποδεκτά από τα πρότυπα τους. Αυτή η ανάγκη καλύπτεται ώστε να μειωθεί το εσωτερικό άγχος των παιδιών.

- Άρνηση : τα μικρά παιδιά πολλές φορές αρνούνται να δεχτούν μια κατάσταση ή ένα γεγονός. Πχ. το παιδί αρνείται ότι έχει πεθάνει το κατοικίδιο του και προσποιείται ότι εξακολουθεί να μένει στο σπίτι. Ο μηχανισμός άρνησης προστατεύει την ψυχολογία του παιδιού και το βοηθάει να κερδίσει χρόνο και αργότερα να αποδεχτεί το γεγονός.

- Μετάθεση: αφορά την αντικατάσταση ενός προσώπου ή ενός αντικειμένου με ένα άλλο. Πχ. ένα παιδί έχει θυμώσει με τον μικρό του αδελφό και επειδή δεν μπορεί να παραδεχτεί στον εαυτό του ότι θέλει να τον χτυπήσει ξεσπάει στον σκύλο της οικογένειας.

- Απώθηση: αφορά την ακραία άρνηση κατά την οποία το άτομο διαγράφει ασυνείδητα ένα γεγονός ή κατάσταση που του προκαλεί τρόμο. Απώθηση μπορούμε να έχουμε τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά.

- Απόσυρση: είναι ένας μηχανισμός άμυνας που απομακρύνει το άτομο από μια δυσάρεστη κατάσταση είτε σωματικά είτε ψυχικά.

- Εκλογίκευση: χρησιμοποιείται είτε από τον ενήλικα είτε από το παιδί ώστε να πείσει τον εαυτό του ότι δεν θέλει αυτό που δεν μπορεί να έχει.

 Η κατάθλιψη στην παιδική και εφηβική ηλικία

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας που εμφανίζουν κατάθλιψη είναι ευερέθιστα, κλαίνε συχνά , εμφανίζονται απαθή, είναι δυστυχισμένα, αρνούνται την πρόσληψη τροφής και προτιμάνε ηλεκτρονικά παιχνίδια με αυτοκτονικά θέματα. 

Στη μέση παιδική ηλικία τα παιδιά που εμφανίζουν κατάθλιψη παραπονιούνται συνήθως για ψυχοσωματικά προβλήματα, παρουσιάζουν ξεσπάσματα ή απάθεια, απομόνωση, χαμηλές αποδόσεις στο σχολείο, αδυναμία να χειριστούν απογοητεύσεις. Επίσης είναι δυστυχισμένα, χωρίς ζωντάνια και ενδιαφέροντα.

Στην εφηβεία τα καταθλιπτικά συμπτώματα μοιάζουν με των ενηλίκων. Ο έφηβος παρουσιάζει αντικοινωνική συμπεριφορά, σκέψεις αυτοκτονίας, απελπισία, έλλειψη ενέργειας, διαταραχές διατροφής, εθιστικές συμπεριφορές, δυσκολία στον ύπνο, παραμέληση της εμφάνισης και της προσωπικής υγιεινής. Ο έφηβος νιώθει ότι δεν δέχεται βοήθεια από πουθενά.

  Ποια είναι τα αίτια της κατάθλιψης ;

Σύμφωνα με μελέτες γενετικοί και οικογενειακοί παράγοντες επηρεάζουν την εμφάνιση της κατάθλιψης στα παιδιά και τους εφήβους. Βρέφη και παιδιά που ζουν σε καταστάσεις παραμέλησης χωρίς συναισθηματική κάλυψη διατρέχουν σημαντικό κίνδυνο να παρουσιάσουν καταθλιπτικές διαταραχές. Επίσης, σημαντικοί παράγοντες εμφάνισης της κατάθλιψης είναι η διάσπαση της οικογένειας, οι κοινωνικές αντιξοότητες, οι συνεχείς οικονομικές δυσκολίες οι οποίες διαταράσσουν τις σχέσεις των μελών και πιθανόν να έχουν αρνητική επίπτωση στην φροντίδα των παιδιών. Τέλος, η συμπεριφορά της οικογένειας και κυρίως των γονέων στα καθημερινά θέματα όπως σχολικές επιδόσεις, σύγκριση του παιδιού με άλλα παιδιά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση ή όχι της κατάθλιψης στα παιδιά συνδυαστικά με άλλους προδιαθετικούς παράγοντες.

  Θεραπεία της κατάθλιψης

Οι ψυχολογικές παρεμβάσεις εστιάζονται στον έλεγχο των ψυχοπιεστικών καταστάσεων, στην αυτοεκτίμηση και στην βελτίωση της επικοινωνίας. Η συνεργασία με τους γονείς είναι συνήθως απαραίτητη.

Όταν υπάρχουν τάσεις αυτοκτονίας, ψυχωτικά συμπτώματα και διατροφικές διαταραχές η νοσηλεία είναι συνήθως απαραίτητη.